Í 2018 verður málmenningin hjá okkara børnum sett í miðdepilin.
Endamálið er at økja um tilvitið hjá øllum, sum eru um smæstu børnini.
Øll børn eru fødd við evnunum at læra mál, men fortreytin er, at hesi evni verða aktiverað og ment. Og tað verða tey bert, um vit vaksnu eru tilvitað um okkara týðandi leiklut í málmenningini hjá børnunum, og at vit áhaldandi seta orð á lutir og gerðir, og tað, sum annars fyriferst í gerandisdegnum.
Regluliga hava vit seinastu árini hoyrt bæði námsfrøðingar og lærarar rópa varskó, tí orðfeingið hjá børnunum er skjótt og støðugt minkandi. Vanlig orð hvørva, málfatanin tódnar og enskt trokar føroyskt burtur.
Seinastu árini er dagliga samveran – og samrøðan – millum okkum menniskju nógv broytt. Serliga tí skermar eru vorðnir ein natúrligur partur av gerandisdegnum hjá bæði børnum og vaksnum. Tað hevur sínar fyrimunir – men tað hevur eisini sínar fylgjur.
At varpa ljós á málmenningina hjá børnunum er ein roynd gera nakað við hesar fylgjurnar og økja um tilvitið, heldur enn bara at lata standa til.
Hartil eru støðugt fleiri fleirmælt børn í Føroyum, sum hava trupulleikar við føroyskum. Eisini fyri tey er tað ein greiður fyrimunur, at vit varpa ljós á málmenningina og tær málsligu og mentanarligu avbjóðingar, sum fleirmælt børn kunnu hava.
Men málmenning snýr seg ikki bara um talað mál. Eisini eru mong børn, ið nýta aðrar samskiftishættir, so sum teknmál, myndir ella teldu.
»Árið fyri málmenning hjá børnum« er eisini eitt upplagt høvi at varpa ljós á hesar samskiftishættir og týdningin av at kunna samskifta, hóast tú ikki fært tosað.
Og hyggja vit at tí stóru myndini eru málfatan og málførleiki grundarlagið undir sjálvum fólkaræðinum. Okkum tørvar góðan málførleika, tá vit skulu kjakast, hugsa kritiskt og taka lut í fólkaræðinum.
Árið er ætlað sum ein útrætt hond og ein stuðul til øll, sum eru um børnini, og árið skal eisini heysta fleiri ítøkilig amboð til at menna børnini málsliga við spæli, søgum, sangi og stuttleika.
Tí verður slagorðið fyri árið »Spæla, mæla, tala«. Hetta er ein lýsing av stigunum, sum eru í málmenningini hjá børnum, har spæl er grundarlagið, síðani koma ljóð og einstøk orð, áðrenn tey fara at tosa og tala.
Mentamálaráðið hevur longu sett tiltøk í verk – millum annað hava fleiri ymiskar verkætlanir, sum stimbra málmenningina hjá børnum, fingið játtan av upphæddini til børn og ung. Hesar verkætlanir verða ætlandi lidnar í 2018 og 2019 – og í 2018 verða pengarnir til børn og ung somuleiðis aftur latnir verkætlanum, sum snúgva seg um málmenning.
Landsstýriskvinnan í mentamálum hevur somuleiðis kunngjørt, at Barnasangbók Føroya skal latast øllum nýføðingum í vøggugávu, so tey smæstu kunnu fáa móðurmálið sungið inn við móðurmjólkini. Arbeiðið við at gera sangbókina byrjar longu í januar.
Tað verður Mentamálaráðið, sum fer at samskipa árið fyri málmenning hjá børnum, men eisini Heilsu- og innlendismálaráðið, Almannamálaráðið og Uttanríkis- og vinnumálaráðið hava undirstovnar, sum beinleiðis nerta við økið. Tey fara tí eisini at hava ein aktivan leiklut.
Vónandi taka allir føroyingar væl undir við »Árinum fyri málmenning hjá børnum«, og vónandi fara stovnar, feløg, felagsskapir og onnur at hjálpa okkum við at taka lógvatak um málmenningina og at vera virkin hvør á sínum øki fyri at stimbra okkara smæstu.
Okkara lítla og viðbrekna mál er jú grundarlagið undir allari okkara ríku mentan. Tí vóna vit, at vit øll í felag kunnu verða meiri tilvitað um at stimbra, styrkja og menna málið hjá okkara minstu.
Vegna Føroya Landsstýri,
Rigmor Dam, landsstýriskvinna í mentamálum
Facebook viðmerkingar